Miasto Kalety położone jest w rozległej dolinie po obu stronach rzeki Mała Panew. Znajduje się 15 km na południowy wschód od Lublińca i 15 km na północ od Tarnowskich Gór. Obecnie należy do powiatu tarnogórskiego, ale do roku 2000 należało administracyjnie do Lublińca. Kalety należące do województwa śląskiego posiadają 7 dzielnic: Kuczów, Miotek, Zieloną, Mokrus, Truszczycę, Drutarnię i Lubocz – wszystkie o wspaniałych walorach turystycznych. Łączna powierzchnia miasta wynosi 7668 ha, z czego około 70 % terenu stanowią lasy, które otaczają Kalety z wszystkich stron. Do Kalet prowadzą cztery drogi: od strony Lublińca, Tworoga, Woźnik – Sośnicy i Tarnowskich Gór. Dobrą komunikację Kalety zawdzięczają także położeniu przy głównym szlaku kolejowym na trasie Tarnowskie Góry – Lubliniec i Tarnowskie Góry – Herby.
Na mapie Śląska jest wiele miast, o których przeciętny mieszkaniec wie że ich rodowód sięga głęboko w przeszłość, ale jak daleko i jakie były koleje losu miasta to już umyka naszej uwadze. Badania archeologiczne prowadzone od 1939 roku wskazują, że na miejscu dzisiejszego miasta Kalety, już trzy tysiące lat temu istniało osadnictwo zaliczane do kultury tardenoaskiej, którego mieszkańcy pozostawili po sobie artefakty w postaci pięściaków i bogato zdobionych naczyń. Nowożytna historia Kalet, a ściślej mówiąc ziem doliny Małej Panwi rozpoczyna się we wczesnym średniowieczu, w którym ziemie, na której znajdują się Kalety należą do państwa Wielkomorawskiego, później do jego spadkobiercy Czech, by w 1065 roku przejść pod panowanie państwa polskiego. Od XI do XIII wieku zajęcia ludności na tym terenu nie różnią się specjalnie od tego, czym zajmują się mieszkańcy innych regionów Polski. Uprawia się tu rolę, zajmuje się zbieractwem, rybołówstwem, rzemiosłem, chociaż już do XII wieku tutejsi mieszkańcy wykorzystują płytko położone rudy darniowe i do arsenału swych zajęć wprowadzają hutnictwo. Rok 1365 przyjęty jako czas powstania Kalet, w dokumentach historycznych przynosi wzmiankę o powstaniu kuczowskiej kuźnicy. Obszar Drutarni, Jędryska, Kuczowa, Miotka, Mokrusa, Truszczycy, Zielonej stał się małym centrum hutnictwa. Jedna za drugą powstają tutaj kuźnice, które zużywają do wytopu żelaza drewna.
W tym czasie Kalety nie należą już do państwa polskiego, które w okresie rozbicia dzielnicowego traci między innymi Śląsk, a późniejsze zjednoczenie dzielnic w 1320 roku przez Władysława Łokietka, pozostawia tereny Śląska poza granicami Polski. Kalety dostają się pod wpływy Luksemburgów, pod panowanie Czech i Austrii, a w 1742 roku należą już do obszaru rodzącej się potęgi militarnej i ekonomicznej Prus. Od pierwszej połowy XIV wieku cała okolica stopniowo rozwija się i bogaci. Powstają nowe kuźnice, które zużywają do wytopu żelaza drewna. Siedem kuźni położonych nad rzeką Mała Panew, wymienia Walenty Rozdzieński w utworze pod tytułem „Officina ferraria abo huta i warstat z kuźniami szlachetnego dzieła żelaznego” wydanym w 1612 roku w Krakowie. Z tego samego, XVII wieku pochodzi kościół pod wezwaniem Świętego Jana Chrzciciela w Bruśku. Około 1783 roku po raz pierwszy pojawia się nazwa Kalety, pisana wówczas Kalyty. Stopniowo hutnictwo na terenie dzisiejszych Kalet upada. Ma to związek ze zmianą technologii wytopu żelaza i z odkrytymi na Górnym Śląsku pokładami węgla kamiennego. Tradycje rzemieślnicze po upadku hutnictwa kontynuowane są w nowopowstałym młynie wodnym, tartaku i fabryce celulozy i papieru. Ważnym czynnikiem w rozwoju Kalet, było uruchomienie linii kolejowej łączącej Tarnowskie Góry z Kluczborkiem, przebiegającej obok miasta, a pozwalającej Kaletom na szybki rozwój.
XIX wiek przynosi nacisk na germanizację miejscowej ludności z silnym oporem kościoła, który staje się główną ostoją polskości. I wojna światowa, zmiany polityczne w Europie, powstanie odrodzonego państwa polskiego dają nadzieję na odzyskanie polskości przez ziemie Małej Panwi. Jednak dopiero III Powstanie Śląskie przyłącza Kalety do Polski. Okres międzywojenny to dalszy rozwój kalet i jej najbliższych okolic. Rozrasta się fabryka papieru i celulozy, zatrudniająca 850 osób, produkująca 20% celulozy i 10 % papieru wytwarzanego w ówczesnej Polsce. Miasto jest elektryfikowane, posiada żelbetonowy most na Małej Panwi, brukowane ulice (nie wszystkie) i nowa szkołę z 11 izbami lekcyjnymi. Do gminy Kalety liczącej w 1930 roku 1780 mieszkańców włączone zostają nowe miejscowości: Jędrysek, Truszczyca z powiatu tarnogórskiego oraz Drutarnia z powiatu lublinieckiego. Kuczów już znacznie wcześniej stał się częścią Kalet.
Dalszy rozwój Kalet przerwał wybuch II wojny światowej, która dla miasta rozpoczęła się przelotem niemieckich samolotów wojskowych o 4:45 nad ranem. Wojna nie oszczędziła mieszkańców Kalet. Wielu z nich spotkały liczne aresztowania i wywózki do obozów koncentracyjnych, lub na roboty przymusowe. Kalety wraz z całym Śląskiem zostały przyłączone do Rzeszy, mieszkańcom zaczęto wydawać tzw. Volkslisty, a młodych chłopców wcielać do Wehrmachtu. Przy fabryce papieru, na terenie dawnego żłobka fabrycznego utworzono obóz jeniecki dla angielskich i francuskich jeńców wojennych, a także dla zatrudnionych tam na przymusowych robotach Ukrainek. W odpowiedzi na działania okupanta powstały organizacje podziemne, które przeprowadzały liczne akcje partyzanckie i dywersyjne. Wyzwolenie nie przyniosło poprawy losu mieszkańcom Kalet. Nowe władze traktowały Ślązaków jak Niemców, co dało początek nowej fali represji. Zaczęły się aresztowania, wielu mieszkańców zostało zatrzymanych, zesłanych do obozów pracy. W najgorszej sytuacji byli żołnierze Wermachtu. 24 marca 1945 roku z inicjatywy wojewody śląskiego rozpoczęto akcję weryfikacji ludności autochtonicznej. Trzeba się było podpisywać, że jest się Polakiem.
Jednak gmina i miasto rozwija się coraz intensywniej, Rozpoczęto odbudowę fabryki papieru, która już w 1948 roku przekroczyła przedwojenny poziom produkcji. Kościół parafialny w Jędrysku wzbogaca się o dwa dzwony Maria i Chrystus Król. Otwarto również Zakładowy Dom Kultury, kluby Ruchu, gminną bibliotekę i kino Rusałka. W 1961 roku oddano do użytku stadion. W latach następnych ośrodek sportowo – wypoczynkowy z basenem i kortami tenisowymi. 1 stycznia 1951 roku Kalety otrzymują prawa miejskie, a spis ludności w 1970 roku wykazuje, że miasto liczy 7380 mieszkańców. Rok 1980 jest w całej Polsce rokiem niepokojów społecznych i 17 września wybucha na terenie zakładów papierniczych strajk mający podłoże finansowe, zakończony po kilku dniach ustępstwami władz. Wprowadzony 13 grudnia 1981 roku w całej Polsce stan wojenny na pewien czas zahamował dążenia i aspiracje mieszkańców Kalet, którzy jak reszta kraju musieli się borykać ze skutkami kryzysu gospodarczego. W 1987 roku wyświęcono w Drutarni nowoczesny i funkcjonalny kościół, który w 1982 roku uzyskał zgodę władz na budowę, prace rozpoczęto dwa lata później. W grudniu 1988 roku powołano Komitet Obywatelski przy Lechu Wałęsie. Następne lata to trudny okres dla miasta, zmiany społeczno – ekonomiczne nie oszczędziły wielu mieszkańców, spora ich część została bez pracy. Upadły Kaletańskie Zakłady Celulozowo – Papiernicze. Do największych osiągnięć zaliczyć można: wybudowanie budynku banku PKO, Domu Parafialnego, zakończenie I etapu telefonizacji miasta, rozpoczęcie budowy oczyszczalni ścieków. W 1994 roku oddano do użytku wiadukt drogowy na trasie Drutarnia – Sośnica, co znacznie ograniczyło ruch samochodów przez centrum miasta.
Współczesne Kalety posiadają wiele walorów turystycznych. Można powiedzieć, że miasto jest ukryte w lasach. Lasy te stanowią szczególne bogactwo Kalet, a w okresie lato – jesień znaleźć w nich można grzyby, jagody, borówki i wiele jeszcze innych darów przyrody. Podziwiać w nich także można zwierzęta, które występują tu bardzo licznie i to w prawie wszystkich gatunkach, jakie zamieszkują nasz kraj. Obserwacjom szczególnie polecić można ptaki. Ich niesamowite bogactwo sprawia, że podczas spaceru po naszych lasach człowiek może zapomnieć chociażby na chwilę o problemach życia codziennego. W Kaletach – Truszczycy na stosunkowo niewielkim obszarze znajduje się przepiękna aleja dębów stanowiących pomniki przyrody. Wśród nich znajdziemy takie, których obwody wynoszą od 4 do 7 metrów. Najstarszy z nich ma już około 700 lat. Kolejnym wspaniałym miejscem nadającym się do wypoczynku jest dzielnica Kalet – Zielona. W Zielonej znajduje się kompleks pałacowo – parkowy pochodzący z XVIII wieku. W Zielonej znajdują się także dwa stawy: Górny i Dolny, gdzie przez cały rok można wędkować w wodzie, w której znajdują się prawie wszystkie gatunki ryb. Nad wodą można podziwiać wiele gatunków ptaków, takich jak łabędzie, kaczki, perkozy, mewy wraz z ich potomstwem, które wychowują na kilku wyspach znajdujących się na tych stawach. Wody w stawach należą do wysokiej klasy czystości, o czym świadczy to, że można w nich spotkać raki i małże. Od niedawna stawy Zielonej zamieszkują również bobry, które na obrzeżach stawów budują swoje żeremia. Została utworzona także ścieżka przyrodniczo-dydaktyczna: „Do Bobrów”. Zielona jest także atrakcyjnym kąpieliskiem wraz z bazą turystyczno-gastronomiczną. Znajduje się tam „Zajazd u Rzepki”, a także liczne domki kempingowe, pole namiotowe i 2 restauracje. W Kaletach bardzo dużą wagę przykłada się do ochrony pięknego środowiska otaczającego miasto. W ostatnim czasie została otwarta oczyszczalnia ścieków, a teraz są prowadzone prace nad kanalizacją sanitarną oraz siecią wodociągową całego miasta.
Kamil Owsicki
