Zespoły przyrodniczo – krajobrazowe to jedna z form ustawowej ochrony przyrody. Według art. 43 ustawy z 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody zespołami przyrodniczo – krajobrazowymi są fragmenty krajobrazu naturalnego i kulturowego zasługujące na ochronę ze względu na ich walory widokowe lub estetyczne. Ustanowienie zespołu przyrodniczo – krajobrazowego następuje w drodze rozporządzenia wojewody lub uchwały Rady Gminy, jeżeli wojewoda nie ustanowił tych form ochrony przyrody.
Zespół przyrodniczo – krajobrazowy „Doły Piekarskie” obejmujący obszary powyrobiskowe działającej od 1890 roku do początku XX kopalni odkrywkowej rudy zelaza (żelaziska brunatnego) oraz dolomitu został utworzony i objęty ochroną uchwałą Rady Miejskiej w Tarnowskich Górach w 2006 roku. Zlokalizowany jest w południowo – wschodniej części Tarnowskich Gór, w dzielnicy Bobrowniki Śląskie – Piekary Rudne. Od południa i od wschodu granice „Dołów Piekarskich” wyznacza granica Tarnowskich Gór. Od strony północnej i zachodniej granicę tworzą grunty orne przebiegające wzdłuż ulicy Kruczej i ulicy Korola.
„Doły Piekarskie” to malowniczy fragment krajobrazu naturalnego o powierzchni około 27 hektarów ze stanowiskami roślin chronionych i oczkiem wodnym, leśnymi labiryntami, wąwozami, dolinkami i pagórkami. Gwałtowne różnice poziomów dochodzą tam do kilkunastu metrów, a w wielu miejscach czujemy się dokładnie tak jak w górach. Pierwotnie tereny obecnych „Dołów Piekarskich” zajmowały pola orne. Kiedy powstała kopalnia, teren rozcięty został w kilka wachlarzowato uformowanych dolinek, do których w celu wywożenia urobku została doprowadzona kolejka wąskotorowa. Po zamknięciu kopalni tereny pokopalniane przez długie lata porośnięte były jedynie skąpą roślinnością. Pod koniec wojny na wzniesieniach powstał fragment niemieckiej linii obrony B-2 biegnącej od Siewierza do Miedar, na który składały się żelbetonowe stanowiska ogniowe w kształcie walca potocznie nazywane kochbunkrami.
Dziś teren dawnych wyrobisk porasta wielogatunkowy las, do czego przyczynił się upływający czas, naturalna sukcesja roślin oraz działalność ludzka – na początku lat sześćdziesiątych ubiegłego wieku teren wyrobisk został częściowo zalesiony. Dendroflorę (ogół gatunków drzew) tego obszaru tworzą głownie drzewa liściaste: grab, lipa drobnolistna, brzoza brodawkowata, klon, dąb olsza czarna, robinia akacjowa. Z drzew szpilkowych najliczniej reprezentowana jest sosna zwyczajna i modrzew europejski. Zbocza śródleśnych dolinek i pagórków porastają zbiorowiska murawowe i łąkowe składające się z niewielkich płatów roślinności zielnej różniących się fakturą i kolorem. Cechy te zmieniają się malowniczo w zależności od pory roku podnosząc walory estetyczne krajobrazu. Zwarta warstwa roślinności murawowej dobrze wiąże cząstki gleby, przez co chroni powierzchnię gruntu przed erozją a także chroni środowisko przed oddziaływaniem pozostałych w podłożu pogórniczych odpadów. Fitocenozy (zbiorowiska roślinne wyodrębniające się otoczenia biologicznego, podstawowe jednostki roślinności) łąkowe i murawowe z punktu widzenia różnorodności biologicznej regionu stanowią bezcenny element szaty roślinnej. Wśród roślinności porastającej „Doły Piekarskie” można spotkać tak rzadkie okazy flory jak storczyk kruszczyk szerokolistny, dziewięćsił bezłodygowy, kruszyna pospolita, konwalia majowa, goryczka orzęsiona. Latem w runie rosną poziomki. Oczko wodne, które znajduje się w jednym z powyrobiskowych zagłębień, porasta roślinność szuwarowa. Nic dziwnego, że miejsce to upodobały sobie żaby, a i chętnie zaglądają nad nie ptaki. Przy odrobinie szczęścia można zauważyć zająca, wiewiórkę, kunę, sarnę a także dzika.
W zespole przyrodniczo – krajobrazowym „Doły Piekarskie” wyznaczona została ścieżka przyrodniczo – dydaktyczna (to jeden z elementów promocji tego terenu – inne to sprzątanie „Dołów” w czasie Dnia Ziemi czy działalność wydawnicza). Poprowadzono ją w taki sposób, by ingerencja w środowisko naturalne była jak najmniejsza. Ścieżka jest oznakowana – umieszczone zostały na niej tablice informujące między innymi o wartości przyrodniczej zespołu i o działaniach zabronionych na jego obszarze takich jak: niszczenie, uszkadzanie lub przekształcania obszaru objętego ochroną; wykonywanie prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu; uszkadzanie i zanieczyszczanie gleby; zmiany sposobu użytkowania ziemi; likwidowanie, zasypywanie i przekształcanie naturalnych zbiorników wodnych; dokonywanie zmian stosunków wodnych, jeżeli zmiany te nie służą ochronie przyrody, wylewanie gnojowicy; umyślne zabijanie dziko występujących zwierząt, niszczenie nor, lęgowisk zwierzęcych; umieszczanie tablic reklamowych. Zakazy te nie dotyczą: prac wykonywanych na potrzeby ochrony przyrody po uzgodnieniu z organem ustanawiającym daną formę ochrony przyrody, realizacji inwestycji celu publicznego po uzgodnieniu z organem ustanawiającym daną formę ochrony przyrody, zadań z zakresu obronności kraju w przypadku zagrożenia bezpieczeństwa państwa. Każdy kto narusza zakazy lub ograniczenia, obowiązujące na obszarach chronionych oraz w stosunku do roślin, zwierząt objętych ochroną gatunkową ustanowioną przez właściwy organ oraz w stosunku do siedlisk przyrodniczych, podlega karze aresztu lub grzywny.
Walory przyrodniczo – krajobrazowe „Dołów Piekarskich” zachęcają, niezależnie od pory roku, do długich spacerów. Dla nauczycieli są idealnym miejscem, w którym można prowadzić zajęcia dydaktyczne połączone z obserwacją obiektów przyrodniczych w ich naturalnym środowisku.
Z „Dołami Piekarskimi” graniczy Zespół Przyrodniczo – Krajobrazowy „Suchogórski Labirynt Skalny” utworzony na mocy uchwały Rady Miejskiej w Bytomiu z 2008 roku. Suchogórski Labirynt obejmuje prawie 20 hektarowy (19,84 ha) obszar wyrobisk pogórniczych i grzęd skalnych położony na granicy Bytomia i Tarnowskich Gór pomiędzy: od zachodu – Górą Cipiórg i drogą Bytom – Tarnowskie Góry, od wschodu – rozległymi sadami, od północy – tak zwanymi czerwonymi polami w Piekarach Rudnych, a od południa – zabudowaniami dzielnicy Sucha Góra wraz z Parkiem Grota i zbiornikami wodnymi. W „Suchogórskim Labiryncie Skalnym” na uwagę oprócz roślinności (podobnej do tej która rośnie w „Dołach Piekarskich”), zasługuje unikatowa rzeźba terenu przywodząca na myśl labirynt, co zostało podkreślone w nazwie zespołu. Walory krajobrazowe tego terenu tworzą liczne pagórki, kopce, wzniesienia i strome grzbiety z wychodami pomarańczowych skał dolomitu oraz głębokie dolinki, liczne wąwozy i kręte jary. Ponieważ oba zespoły graniczą ze sobą (niektóre źródła niewłaściwie utożsamiają ją zresztą ze sobą) władze Tarnowskich Gór i Bytomia postanowiły wspólnie je promować. W tym celu rozpoczęto projekt „Bytomsko – Tarnogórski Labirynt Skalny” – tak wydzielony obszar zajmuje niemal 50 hektarów. Urzędnicy liczą, że operacja pozwoli na uzyskanie zewnętrznych środków, ale ważniejsze jest chyba to, że już dawno mieszkańcy i Bytomia, i Tarnowskich Gór potrafili docenić to miejsce. Coraz więcej tam spacerowiczów, pojawiają się kilkuosobowe wycieczki, sporo jest też rowerzystów.
